Nakil, ölüden ya da canlıdan yapılan bir operasyon türüdür. Tedavi edilmesi tıbbi
anlamda mümkün olmayan hastalıklar sebebiyle işlev yapamayacak derecede
hasarlar görmüş olan organların yerine, canlı ya da beyin ölümü gerçekleşmiş olan kadavradan alınan sağlam ve
çalışan organın takılarak hastanın tedavi edilmesine olanak sağlayan faaliyete nakil denilmektedir. Kalp nakli haricinde geriye kalan diğer organların önemli bir kısmı
canlılar arasında yapılabilmektedir. Kalp, karaciğer, böbrek, pankreas, ince
ve kalın bağırsak nakilleri ölü bedenden alınarak hastaya nakledilmektedir.
Canlılar arasında ya da ölü-canlı
arasında yapılan nakiller
Bağışlanan tüm organlar yapılan her nakil
kurtarılan bir hayat demektir. Ama Türkiye’de organ bağışı oranının istenilen
seviyeye ulaşmamasında ve toplum tarafından yeterli duyarlılığın oluşmamış
olmasında yanlış inanışlar ile aynı zamanda bilgi eksikliği ve önyargılar çok önemli rol
oynamaktadır. Organ bağışı ve organ naklinde doğru olduğu sanılıp inanılan
yanlışlarla birlikte yıllar boyunca diyalize bağlı olarak hayatını sürdüren ya da
organ bağışı yapmayan birçok insan bulunmaktadır. Türkiye’de organ
nakillerinin yaklaşık olarak %75- 80’i yaşayan birisinden alınan
organlarla gerçekleştirilmektedir. Bu yolla yapılan nakillerde herhangi bir sağlık
problemi olmayan kişi ameliyat edilip, sağlam organının bir kısmını veyahut da
yarısını veriyor. Bu pek istenmeyen bir vaziyet olmasına rağmen genellikle
hasta yakınları tarafından insanları yaşatmak için uygulanmak zorunda kalınan
bir yöntemdir. Yurt dışında ise organ naklinde bu durumun zıttı söz konusudur.
Yaşayan sağlıklı insandan alınan organlar ile yapılan nakiller yaklaşık olarak
% 25 oranında, ölen insanlardan alınarak yapılan nakiller ise yaklaşık olarak % 75- 80
seviyelerindedir. Türkiye’deki ortaya çıkan nakil süreci ile ABD ve Avrupa’daki
nakil süreci arasındaki en temel fark budur. Fakat nakillerin başarı oranı
arasında herhangi bir istatistiksel bir fark yoktur. Burada daha çok
doktorların rolü önemlidir.
Organ Nakli Ameliyatları modern teknikler
ve teknolojiler kullanılarak yapılmaktadır
Organ nakli ameliyatları en önemli ve
hassas ameliyatlardır; fakat gelişen modern cerrahi teknik ve teknolojileri
tamamen güvenli bir şekilde ve kanama olmadan gerçekleşebilmektedir.
Örnek vermek gerekirse; Laporoskopik (kapalı) ameliyatlar ile insanlar 1 hafta
ile 10 gün arasında normal yaşantılarına devam edecek seviyeye gelmektedir;
günlük hayat açısından fiziksel bir engelleri asla olmamaktadır.
Kimler donör uygulanır?
Sağlık Bakanlığı tarafından kullanılan
yönetmelik gereğince 4. derece de dahil olmak üzere tüm akrabalar arası
nakiller yapılabilir. Bölgesel Etik Kurullarında alınan onayla akrabalık dışı
organ nakli yapılması da söz konusu olabilmektedir. Organ nakilleri içerisinde
çapraz nakil olarak isimlendirilen donör değişimleri de yasal kurallar
içerisinde gerçekleşebilmektedir.
Hastanede organ naklinin
gerçekleşebilmesi için o nakil merkezinin üst seviyede hizmet veriyor olması
gerekmektedir. Organ nakli yalnızca ameliyatla alakalı bir işlem değildir.
Organ naklinin başı ve sonrası arasındaki sürecin o merkezin yatan hasta
katları, poliklinikleri, laboratuvarları, görüntüleme üniteleri ve o merkezde
yer alan birçok kliniğin ortak çalışması çok önemlidir. İşinizde iyi bir cerrah
olabilirsiniz, ameliyathane şartlarınız çok mükemmel olabilir, çok iyi bir
anestezi ekibiniz olabilir fakat bu her zaman iyi sonuçlar alacağınız anlamına
gelmemektedir. Organ naklilleri multidisipliner çalışmalardır. Bu sebepten
ötürü yalnızca bu çalışmayı bitirmiş olan sağlık kurumları organ nakli
yapabilirler.
Allogreft: Allogreft genetik bakımdan aynı kimliğe
sahip olmayan aynı ırka ait iki canlı arasında yapılan organ ya da doku
nakilleridir. Birçok insanın doku ve organ nakilleri allogrefttir.
İzogreft: Allogreftlerin alt grubu olarak genetik
bakımdan aynı kimliğe sahip alıcı ve vericiler arasında gerçekleşen organ ve
doku nakilleridir. İkizlerin arasında gerçekleşir. İzogreftler diğer nakil
türlerinden farklıdır. Bunun sebebi allogreftlerle yapı olarak aynı olsalar
bile alıcının immün cevabı bakımından otogreftlere daha yakın
özelliktedirler.
Senogreft: Dokunun veya organın bir ırktan başka bir
ırka nakledilmesi işlemidir. Buna örnek olarak; gayet başarılı bir nakil
olan,domuza ait olan bir kalp kapakçığının insana nakli; babun türü
bir maymunundan insana kalp nakli (başarısızlıkla sonuçlandı) yapılması
verilebilir.